قسمت ششم – اختلاس !!

غور در وادی آفرود ( ببخشید ، اختلاس ، چون ربطی به آفرود نداره )  – قسمت ششم

مکتوب ششم : اختلاس
یاران و هم نوردان آفرود را جملگی عقیدت بر اینست که همچنان در وصف آفرود و حوزه وسیع آن ، بالَاخص آفرود با مرکب دوچرخ ، یعنی موتورسیکلت ، قلم زده شود ولیکن با عنایت به اخبار جاریه و ساریه !! در باب “اختلاس” ، و پس از غور و تفحص* در متون کتب قدیمی و زیرخاکی ، مشخص گردید که این قضیه مسبوق به سابقه* بوده و ایرانیان از دیرباز به هنر! مخالسه مزیَّن بوده اند ، برای نمونه ، قطعه زیر که تلخیصی است از فریدون تولّلی در کتاب “التفاصیل” ، که در حدود سالهای 1320 تا 1324 نگاشته شده است، معروض میگردد :

. . . و اختلاس بر وزن اسکناس ، اندر لغت سرقت را گویند و اخصّ آن سرقت دیوانیان* است از خزانه و در تسمیه این کلمه ، عقاید متفاوت است . زُمره ای کتابت آن با (صاد) کرده و ریشه آنرا “خلوص” دانسته اند و حُجت ایشان اینکه ، مامور مُختلس را ارادت و اخلاص چنانست که کیسه خویش از خزانه دیوان فرق ننهد و جدائی در میانه نبیند . چنانکه شاعر فرماید :

خلوص نیت و اخلاص چون به پیش آمد /// ز جیب خویش مَنِه فرق ، جیب دولت را
بِبَر زکیسه دیوان و قصر و کاخ بساز /// بخویش راه مده خواری و مذلّت* را

 

گروهی دیگر اختلاس را از “اختلال حواس” گرفته و بهمین علت مختلسین را از سیاست و مجازات معاف دانسته اند.

ز اختلال حواس است اختلاس ، اِیدوست /// که هوشیار ، بدین کار تن نخواهد داد
جنون محض بود ورنه مرد روشن رای /// تن از برای یکی پیرهن نخواهد داد

 

خواجه علی طفیلی در رساله “مصباح المختلسین” ، اختلاس اندک را تحریم فرموده و حجتی که آورده اینست که چنین مختلس را یارای ارضای فراتران* خود نیست و گاه باشد که مُغرضین بر وی حَسَد برند و بزندانش اندازند.

در پی دانه مرو همچو کبوتر که ترا /// عاقبت بهر یکی دانه بدام اندازند
صید کن شیر صفت ، نیم بخور ، نیم ببخش /// تا بهرجا که روی بر تو سلام اندازند

 

و بر مختلس است که در امر اختلاس ، همت بلند دارد و از مسروقات خویش بخشی گران ، نثار فراتران کند و بقیّت* آن بنام خویش و پیوند بکار ابتیاع ضیاع* زند و عمر در شادکامی بسر آورد. که گفته اند :

 

تو دزدی میکن و در کیسه انداز /// که دزدان راست در این ره سرودی
اگر دزدی نباشد در ادارات /// در استخدام دولت نیست سودی

———————————————————-

صفحه 274 از کتاب التفاصیل . نوشته فریدون توللی

– غور و تفحص : بررسی و تحقیق
– مسبوق به سابقه : دارای پیشینه
– دیوان : در اینجا به معنی دولت
– دیوانیان : دولتی ها
– مذلت : خواری
– فراتران : دوستان – اطرافیان
– بقّیت : باقیمانده – تتمه
– ابتیاع ضیاع : خریداری آب و زمین و درخت